اطلاعات لازم در مورد انسولين

انسولين برای چه کسانی استفاده می شود؟
◄ همه افراد دیابتی نوع یک (وابسته به انسولین)
◄ خانم های دیابتی باردار که رژیم غذایی به تنهایی نمی تواند دیابت آنها را کنترل کند.
◄ افراد دیابتی غیر وابسته به انسولین که دیگر دیابت آنها با داروهای خوراکی پایین آورنده قند خون و رژیم غذایی کنترل نمی شود.
◄ افراد دیابتی غیر وابسته به انسولین که در یک شرایط استرس زا مثل : عفونت، جراحی، و کورتون درمانی واقع شده اند.

هنگام استفاده از سرنگ های انسولين چه نکاتی بايد رعايت شود؟
◄ جهت تزریق انسولین فقط از سرنگ های ویژه تزریق انسولین استفاده کنید.
◄ هر سرنگ را می توان تا 20 بار استفاده نمود. استفاده مجدد از سرنگ را تا زمانی می توان ادامه داد که سر سوزن کند نشده باشد.
◄ هر سرنگ در صورت استفاده مجدد باید برای همان شخص استفاده شود و استفاده سرنگ یک فرد برای فرد دیگر ممنوع می باشد، زیرا خطر انتقال عفونت های ویروسی مانند ایدز را افزایش می دهد.
◄ برای استفاده مجدد از هر سرنگ ، چند بار پیستون را با فشار به عقب و جلو ببرید تا انسولینی که در سر سوزن می ماند خارج گردد ، سپس اقدام به کشیدن مجدد انسولین کنید.

شيشه انسولين در چه شرايطی بايد نگهداری شود؟
◄ شیشه انسولین را که در حال مصرف است ،می توان در دمای اتاق نگهداری کرد اما شیشه های اضافی باید در یخچال نگهداری شوند.
◄ از تکان های بیش از حد شیشه حاوی انسولین خودداری کنید زیرا باعث از دست رفتن قدرت اثر دارو می گردد.
◄ شیشه های انسولینی را که خارج از یخچال نگهداری می شوند ، بعد از 30 روز قدرت اثرشان کم می گردد.
◄ به تاریخ انقضای انسولین توجه کنید.
◄ از قراردادن شیشه انسولین در برابر نور مستقیم آفتاب خودداری کنید.
◄ انسولین NPH بعد از یک تکان ملایم باید یک دست و شیری شود. در غیر این صورت قابل استفاده نیست .
◄ انسولین کریستال تا آخرین مقدار مصرفی باید شفاف و یک دست باشد.

سرعت جذب انسولين در محل های مختلف بدن چگونه است ؟
جذب انسولین در شکم سریعتر از بازوها ، در بازوها سریعتر از ران ها و در ران ها سریعتر از باسن است .
اگر بیش از یک تزریق در روز انجام می دهید، از چند عضو جهت تزریق انسولین استفاد کنید، به طور مثال بهتر است صبح ها در اطراف ناف و بعد از ظهر ها در پاها یا دست ها تزریق نمایید.

محل های مجاز برای انجام تزريق انسولين کدامند؟
◄ محل های اصلی تزریق انسولین، شکم، بازوها و کفل ها می باشد اکثر افراد در عرض چند روز یاد
◄ می گیرند که چطور با موفقیت به خودشان انسولین تزریق کنند. از تمام این محل ها باید به نوبت استفاده شود.

مراحل تزريق انسولين کدامند؟

● محل تزریق را با الکل تمیز نموده و برای 5 تا 10 ثانیه صبر نمایید تا الکل کاملاً خشک شود.
● با یک دست پوست شکم راصاف کرده و با دو انگشت قسمتی از آن را گرفته و بی حرکت نگه دارید.
● سرنگ را با دست دیگر برداشته و مانند زمان گرفتن قلم در دست، آن را در دست بگیرید، سر سوزن را مستقیماٌ وارد پوست کنید، (ممکن است در بعضی از بیماران لازم باشد که تزریق را با زاویه 45 درجه انجام داد).
● برای تزریق انسولین پیستون را تا آخر فشار دهید.
● به طور مستقیم سوزن را از پوست خارج کنید و یک گلوله پنبه را برای چند ثانیه روی محل تزریق نگه دارید.
● از سرنگ یک بار مصرف استفاده کنید و آن را در صورتی که بخواهید می توانید تا20 بار هم استفاده نمایید و زمانی که می خواهید سرنگ را دور بیندازید در یک ظرف که درب آن قابل محکم شدن باشد قرار داده و دور بیندازید (مثل ظرف مواد شوینده)

نحوه آماده سازی محل تزريق و کشيدن انسولين به داخل سرنگ چگونه است ؟

● قبل از هر تزریق باید دست ها را کاملاً بشویید (محل تزریق انسولین نیز باید تمیز باشد).
● در صورت استفاده از انسولین NPH ، شیشه انسولین را به آرامی بین دو کف دست بغلتانید ولی شیشه را تکان ندهید.
● درپوش پلاستیکی شیشه های انسولین را با پنبه الکلی تمیز کنید.
● به همان میزانی که انسولین لازم دارید، هوا وارد کنید، اگر از دو نوع انسولین به صورت مخلوط استفاده می کنید ابتدا هوا وارد دو شیشه نمایید.
● شیشه را برگردانید و میزان انسولین لازم را وارد سرنگ کنید. در صورت تزریق دو نوع انسولین، ابتدا انسولین کریستال را در سرنگ بکشید، سپس انسولین NPH را وارد سرنگ نمایید.

● بعد از کشیدن انسولین به داخل سرنگ، حباب های هوا را خارج کنید. چند ضربه به بدنه سرنگ وارد کرده ، آنگاه با فشار مختصری به پیستون حباب ها را خارج نمایید.
● در افراد چاق در ناحیه پیشین رانها و بازوها ابتدا باید پوست بالا آورده شود و با زاویه 90 درجه سر سوزن وارد گردد. اما در افراد لاغر این زاویه در بازوها 45 درجه است. تغییر زاویه باید با توجه به قطر عضله محل تزریق باشد.
● سر سوزن را به سرعت و با ملایمت وارد پوست کنید. اگر بعد از بیرون کشیدن سوزن از پوست و پایان تزریق ناحیه دردناک شده یا مایعی روشن از محل تزریق خارج گردید، محل تزریق را به مدت چند ثانیه فشار دهید.

هنگام تزريق انسولين به چه نکاتی بايد توجه کرد؟

● انسولین را 30-20 دقیقه قبل از صرف غذا تزریق کنید.
● تزریق انسولین اضافی، عدم مصرف وعده های غذایی و فعالیت بیش از حد باعث کاهش قند خون می گردد.
● فواصل تزریق در یک عضو را رعایت کنید. فاصله هر تزریق با تزریق بعدی باید 5/1-1 سانتی متر باشد.
● دمای انسولین تزریقی باید مشابه دمای اتاق باشد (30 دقیقه قبل از تزریق ، شیشه انسولین را از یخچال خارج کنید).
● از نبود حباب در داخل سرنگ انسولین اطمینان حاصل کنید، سپس تزریق را انجام دهید.
● اگر پیش از تزریق، از الکل استفاده می کنید (مالیدن الکل در محل تزریق در صورت تمیز بودن پوست ضرورت ندارد). باید صبر کرد تا الکل کاملاً از سطح پوست تبخیر شود، سپس تزریق را انجام دهید.
رهنگام ورود سر سوزن عضله محل تزریق را شل کنید.
● مخلوط انسولین NPH و کریستال داخل سرنگ را حداکثر تا 15-5 دقیقه بعد ازمخلوط کردن تزریق نمایید.
● اگر یک نوع انسولین داخل سرنگ کشیده اید، انسولین داخل سرنگ را می توان تا یک هفته داخل یخچال نگهداری کرد.

قرص های پائین آورنده خون

عملکرد داروهای خوراکی پائین آورنده قند خون چگونه است؟

اين قرصها با تحريك سلولهاي توليدكننده انسولين در لوزالمعده و يا كاهش مقاومت بدن نسبت به انسولين، سطح قند خون را كنترل مي‌كنند. بيماراني كه از اين قرصها مصرف مي‌كنند بايد با نحوه كار آنها آشنا شوند و به مشكلاتي كه هنگام مصرف آنها ممكن است برخورد كنند آگاهي داشته باشند.

معمولاً افرادي كه بيماري قند در آنها تشخيص داده مي‌شود درصورت بالا نبودن شديد قند خون، ابتدا چند هفته تحت درمان با رژيم غذايي و ورزش قرار داده مي‌شوند و بعد از آن درصورت عدم كنترل قند خون، استفاده از قرصهاي ضدديابت آغاز مي‌گردد. نكته قابل ذكر اين است كه مصرف قرص به هيچ عنوان جاي رژيم غذايي را نمي‌گيرد و با وجود مصرف قرص، همچنان به يك رژيم غذايي مناسب و ورزش منظم نياز مي‌باشد.

انواع داروهاي پايين‌آورنده قند خون کدامند؟

قرصهاي ضدديابت در 5 دسته طبقه‌بندي مي‌شوند.بعضي از انواع آنها شامل گلي بن گلاميد ، مت فورمين، آكاربوز، پيوگليتازون،رپاگلينيد....

مي باشند.

هريك از داروهاي كاهنده قند خون به يكي از دسته‌هاي دارويي تعلق دارند . بهتر است بيمار نام قرص هاي مصرفي خود را بداند و عوارض جانبي آنها را بشناسد.

قرص هايي كه به‌طور معمول براي درمان بيماران ديابتي در ايران از آنها استفاده مي‌شود گلي‌بن‌گلاميد و مت‌فورمين هستند.

1- گلي‌بن‌گلاميد

كه امروزه پرمصرف‌ترين داروي پايين‌آورنده قند خون است به گروه سولفونيل اوره‌ها تعلق دارد. مصرف اين دارو سبب آزادسازي انسولين از لوزالمعده و ورود آن به جريان خون مي‌شود كه اين امر نيز به كاهش قند خون مي‌انجامد. بنابراين هنگامي بايد از اين دارو استفاده

نمود كه هنوز بدن قادر است انسولين بسازد و همين انسولين نيز داراي اثر باشد. به اين ترتيب مي‌توان گفت كه سولفونيل اوره‌ها باعث مي‌شوند انسولين بيشتري از لوزالمعده وارد جريان خون شود. به همين دليل اين نوع دارو، براي ديابتي‌هاي وابسته به انسولين يا ديابت نوع 1 اثري ندارد.

لازم به ذكر است كه قرص هاي ضدديابت، نمي‌توانند ديابت را از بين ببرند. اين قرص ها براي كمك به‌كار لوزالمعده و كنترل قند خون تجويز مي‌گردند.

قرص هاي ضد ديابت مانند هر داروي ديگري به‌صورت بالقوه داراي عوارض جانبي مي‌باشند. در مورد گلي‌بن‌گلاميد، بعضي مواقع با شروع مصرف اين قرص، ممكن است دچار حالت تهوع شويد كه معمولاً اين حالت چند روز بعد از مصرف قرص از بين مي‌رود. درصورت به تاخير انداختن وعده غذايي ويا حذف يك وعده غذايي، ممكن است با كاهش شديد قند خون مواجه شويد.به خاطر داشته باشيد كه براي عملكرد بهتر اين دارو، قرص بايد قبل از صرف غذا ميل شود.اين دارو به صورت قرص هاي 5 ميلي گرمي است كه معمولاًيك الي دو بار در روز تجويز مي شود و در زمان شروع مصرف، ¼ قرص و يا حداكثر يك قرص در روز استفاده مي گردد.

2- مت‌فورمين

مت فورمين باعث كاهش اشتها و تثبيت وزن در بيماران ديابتي مي گردد. اين دارو در بيماران چاق و افراد داراي چربي خون بالا مناسب تر مي باشد. تجويز مت‌فورمين محدوديت‌هايي به همراه دارد، از جمله اينكه افراد داراي بيماريهاي كبدي،كليوي و نارسايي قلبي يا تنفسي نبايد از مت‌فورمين استفاده كنند. از آنجايي كه با شروع مصرف اين دارو ممكن است مشكلات گوارشي مثل تهوع و اسهال رخ دهد لذا مصرف هم‌زمان اين دارو با غذا يا بلافاصله بعد از صرف غذا مي‌تواند اين مشكلات را تخفيف دهد.در هر حال ، در صورت ايجاد اسهال و استفراغ مي بايست مصرف دارو را قطع كرده و به پزشك مراجعه كنيد.همچنين جهت كاهش عوارض گوارشي توصيه مي شود مت فورمين با نصف قرص يا حداكثر يك قرص بعد از شام شروع و در صورت تحمل بيمار بتدريج مقدار آن افزايش يابد.

اين دارو كه به صورت قرص هاي 500 ميلي گرمي است در مصرف هم‌زمان با گلي‌بن‌گلاميد، تأثير بهتري دارد. اين دارو مقدار گلوكز توليدشده توسط كبد را كاهش مي‌دهد. همچنين مقاومت به انسولين را در بدن كاهش داده لذا جذب گلوكز به سلول هاي بدن بيشتر مي‌شود.

3- آكاربوز

اين دارو باعث به تاخير افتادن هضم كربوهيدراتها وبه دنبال آن تاخير جذب گلوكز از روده مي شود و در نتيجه از جذب آن جلوگيري مي كند وباعث مي‌شود كه قند به آهستگي وارد جريان خون شود واز افزايش ناگهاني قندخون جلوگيري بعمل آيد. كربوهيدرات‌هاي تجزيه‌نشده در روده توسط باكتريهاي روده‌اي تجزيه مي‌شوند و اين امر اغلب به بروز دل درد، نفخ واسهال منجر مي‌شود. اين دارو بايد در ابتداي غذاخوردن ميل شود.آكاربوز قرصهاي 50 و100 ميلي گرمي دارد و بايد به صورت نصف قرص 50 ميلي گرمي در ابتداي هر وعده غذايي شروع شود تا عوارض گوارشي آن به حداقل برسد، معمولا عوارض گوارشي با ادامه درمان كاهش مي يابند.

4- پيوگليتازونpioglitazone

اين دارو به تنهايي يا در تركيب با داروهاي ديگر براي درمان بيماران ديابتي نوع 2 ،كه با رژيم غذايي و ورزش نتوانستند قند خون خود را كنترل كنند استفاده مي شود.اين دارو با افزايش حساسيت بدن نسبت به انسولين به كنترل سطح قند خون كمك مي كند.مصرف پيوگليتازون در بيماران مبتلا به نارسايي قلبي،كليوي، كبدي وبيماران مبتلا به ادم پا با احتياط صورت مي گيرد.همچنين در دوران بارداري و شيردهي مصرف اين دارو توصيه نمي شود. اين دارو مي تواند اثر قرص هاي خوراكي ضد بارداري را كاهش دهد. در صورت مشاهده هر يك از علايم زير مصرف دارو را قطع كرده و با پزشك خود تماس بگيريد:

عفونت تنفسي -سردرد -درد عضلاني - زخم گلو -دندان درد -افزايش وزن -تورم پاها -خستگي بيش از حد

5- رپاگلينيد Repaglinide

اين دارو در درمان ديابت نوع 2 با تحريك لوزالمعده به ترشح انسولين ، در تنظيم قند خون كمك مي كند. براي افزايش تاثير رپاگلينيد، حداكثر تا نيم ساعت قبل از غذا بايد مصرف شود. استفاده همزمان اين دارو با آسپيرين و جم فيبروزيل تداخل اثر دارد و در صورت مصرف اين داروها پزشك خود را مطلع سازيد.در بيماران مبتلا به مشكلات كبدي،كليوي، دوران بارداري ودوران شيردهي مصرف اين دارو ممكن است ممنوع باشد.

دارودرماني تركيبي چيست؟

از آنجايي كه هر دارو به شيوه خاصي، سطح قند خون را پايين مي‌آورد لذا معمولاً تركيبي از چند دارو استفاده مي‌شود تا سطح قند خون بهتر كنترل شود. به‌عنوان مثال گلي‌بن‌گلاميد و مت‌فورمين معمولاً همراه با يكديگر تجويز مي‌شوند. از طرف ديگر مصرف چند دارو با هم ممكن است خطر عوارض جانبي دارو را بيشتر كند يا هزينه بيشتري را به بيمار تحميل نمايد وليكن هنگامي كه دريافت يك دارو به‌تنهايي نتواند تأثير مطلوب داشته باشد از تركيب چند دارو با هم استفاده مي‌گردد.

چه كساني مي‌توانند از قرصهاي خوراكي ضدديابت استفاده كنند؟

فقط بيماران مبتلا به ديابت نوع 2 مي‌توانند با استفاده از قرص، ديابت خود را كنترل كنند. البته اين بيماران هم بايد در كنار داشتن رژيم غذايي صحيح و برنامه ورزشي منظم، قرص مصرف كنند. در واقع بايد به سه روش درماني، هم‌زمان با هم براي كنترل سطح قندخون خود، عمل كنند.

از طرفي ممكن است در همه ديابتي‌ها با شروع مصرف قرص، سطح قند خون آنها رو به كاهش بگذارد وليكن به سطح قندخون نرمال نرسند،علت آن است که مصرف اين قرص ها براي همه افراد مناسب نيست،در واقع

کساني که بيش از 10 سال از شروع ديابت آنها مي‌گذرد يا كساني كه قبلاً بيش از 20 واحد انسولين در روز مصرف مي‌كردند، كانديداهاي خوبي براي دريافت قرص نيستند. به عبارت ديگر، بيماراني كه اخيراً گرفتار ديابت شده اند يا قبلاً سابقه تزريق انسولين نداشته يا به ميزان کم تزريق مي‌كردند، شانس بيشتري دارند كه با مصرف قرص خوراكي، قند خونشان كنترل شود.

گاهي اوقات، بعد از گذشت چند ماه يا چند سال از شروع مصرف قرصهاي خوراكي، تأثير اين قرصها كاهش مي‌يابد و با وجود مصرف قرص، قند خون بيماران افزايش مي‌يابد. علت اين مسئله ناشناخته است وليكن به معناي بدتر شدن وضعيت ديابت شما نيست. در اين مواقع درمان تركيبي خوراكي مي‌تواند كمك‌كننده باشد. در بسياري از مواقع حتي استفاده از تركيب چند داروي خوراكي نمي تواند قند خون را كنترل كند، در اين مواقع لازم است انسولين با يا بدون قرص جهت كنترل قند خون استفاده گردد.در هر صورت نكته مهم طبيعي شدن قند خون است نه نوع داروها و انسولين.

در هر صورت حتي اگر قرصهاي خوراكي بتوانند قند خون شما را به‌خوبي كنترل كنند گاهي اوقات ممكن است به تزريق انسولين نياز پيدا كنيد. به‌عنوان مثال در بيماريهاي عفوني شديد يا اعمال جراحي، قرص‌ها نمي‌توانند در اين شرايط پراسترس، سطح قند خون را كنترل كنند لذا تزريق انسولين استفاده مي‌شود.

همچنين اگر بيماري تصميم به حاملگي بگيرد، مصرف اين قرصها در طي دوران بارداري و شيردهي ممنوع است و بيمار بايد سطح قند خون خود را با رعايت رژيم غذايي و ورزش و يا تزريق انسولين كنترل كند.

دارويي به‌عنوان بهترين داروي انتخابي براي درمان ديابت نوع 2 وجود ندارد. ممكن است چندين نوع مختلف از اين قرصها، براي بيمار آزمايش شود يا تركيبي از چند قرص و يا مصرف هم‌زمان قرص با تزريق انسولين به‌كار گرفته شود تا سطح قند خون بيمار به ميزان طبيعي برسد.

چه عواملي مي تواند باعث ايجاد هيپوگليسمي ( کاهش قند خون ) شود؟

هيپوگليسمي يا كاهش قند خون در هنگام مصرف داروهاي خوراكي ضدديابت يا زماني كه فرد تحت درمان با انسولين باشد ممكن است به‌وجود آيد. اگرچه علائم كاهش قند خون از يك فرد به فرد ديگر متفاوت است اما در هر فرد اين علائم مشخص مي‌باشد. به خاطر داشته باشيد كه بيماران بالاي 60 سال بيشتر در معرض خطر وقوع كاهش قند خون هستند.

عوامل زير مي‌تواند باعث ايجاد كاهش قند خون شود:

§ فراموش كردن يا دير مصرف كردن يك وعده غذايي اصلي يا ميان‌وعده‌هاي غذايي

§ دريافت ناكافي مواد نشاسته‌اي در غذاهاي اصلي يا ميان‌وعده‌هاي غذايي

§ انجام ورزش بيش از حد معمول و يا ورزش برنامه‌ريزي‌نشده

§ افزايش ميزان مصرف قرصهاي خوراكي نظير گلي‌بن‌گلاميد

§ مشكلات كليوي يا كبدي به‌علت اينكه وجود اين مشكلات باعث افزايش ميزان دارو در خون و كاهش شديد قند خون مي‌گردد.

§ ساير داروهاي مصرفي بيمار ممكن است با داروهاي ضدديابت وارد كنش متقابل شود و افزايش امكان كاهش قند خون را سبب شود. بنابراين جهت شروع مصرف داروي جديد با پزشك خود مشورت كنيد.

علائم و نشانه‌هاي كاهش قند خون کدامند؟

زماني كه سطح قند خون به كمتر از حد معمول برسد (كمتر از 70 ميلي‌گرم در دسي‌ليتر) علائم كاهش قند خون ظاهر مي‌شود.

علائم هشداردهنده عبارتند از:

· احساس گرسنگي

· لرزش

· تعريق

· عصبانيت و آشفتگي

· تپش قلب و نبض سريع

· لرزش لبها

· تاري ديد

ساير علائم:

• رنگ‌پريدگي
• تغيير خلق و خو
• كاهش تمركز و توهمات
• تحريك‌پذيري
• گيجي و منگي

در مواقع كاهش قند خون چه بايد كرد؟

بايد از مواد قندي سريع‌الاثر مانند آب‌ميوه، سه حبه قند در نصف ليوان آب، چند قطعه شيريني استفاده كرد. مقدار مصرف اين مواد در حدود 15 گرم كربوهيدرات برابر با يك واحد غذايي مي‌باشد. نكته قابل ذكر اين است كه به‌دنبال مصرف مواد قندي سريع‌الاثر، اگر بيش از 2-1 ساعت تا وعده غذايي اصلي فاصله باشد بايد مواد قندي طولاني‌اثر و يا يك وعده غذايي كامل صرف نماييد. اين كار به منظور جلوگيري از كاهش مجدد قند خون انجام مي‌گيرد. اين مواد شامل يك عدد ساندويچ گوشت يا نان و پنير، يك عدد ميوه، دو حلقه بيسكويت همراه با يك ليوان شير و يا يك وعده غذايي كامل است.